Oxytocine: het knuffelhormoon

Wikipedia zegt het volgende over het hormoon oxytocine:

Oxytocine is een neuropeptide dat als hormoon en neurotransmitter fungeert. Het lijkt een belangrijke rol te spelen bij het verbinden van sociale contacten met gevoelens van plezier. Het speelt een centrale rol bij moederbinding, vriendschappen en romantische interacties, evenals bij seksualiteit. Ook bij het verrichten van zorgtaken wordt er meer oxytocine aangemaakt. Omdat oxytocine ook een belangrijke rol speelt bij de hechting van opvoeder en kind, wordt het ook wel het knuffelhormoon genoemd. Waar oxytocine binnen de eigen groep (ingroup) altruïsme en binding versterkt, kan het richting andere groepen (outgroup) agressief gedrag in de hand werken, vooral als deze groepen als bedreigend worden ervaren.

Oxytocine bij seks

Nog vóór er een baby’tje komt, is er vaak eerst een vrijpartij. Bij het vrijen speelt oxytocine op verschillende manieren een rol. Wist je bijvoorbeeld dat er oxytocine in sperma zit? Ook komt er veel oxytocine vrij bij een clitoraal orgasme, en méér als dat orgasme ook als lekkerder ervaren wordt. Tof spul dus, dat knuffelhormoon!

Oxytocine voor (aanstaande) papa’s

Voor we verder gaan met een heel verhaal over hoe cool oxytocine is voor tijdens de bevalling, wil ik eventjes stilstaan bij oxytocine voor mannen! Minder bekend fenomeen, maar wel een super mooi natuurlijk proces. Dit artikel van Psychologie Magazine zegt er het volgende over:

In uiteenlopende culturen, zo is al langer bekend, vertoont 11 tot 65 procent van alle aanstaande vaders tenminste één symptoom van zwangerschap, waaronder gewichtstoename, misselijkheid, hoofdpijn, rugpijn, geprikkeldheid en slapeloosheid. Dat fenomeen, het ‘couvadesyndroom’, werd lange tijd afgedaan als psychosomatisch. Volgens meer freudiaanse verklaringen zou het bijvoorbeeld duiden op zwangerschapsnijd.

Maar de vaakst voorkomende klacht, de ‘papa-pens’, heeft mogelijk een biologische functie, wijst onderzoek bij apen uit. Amerikaanse onderzoekers bestudeerden marmoset- en pinché-aapjes in de aanloop naar hun vaderschap. Deze aapjes zijn monogaam en nemen minstens evenveel van de kinderzorg voor hun rekening als de moeders. Dat is bijzonder, aangezien bij slechts 6 procent van alle zoogdieren vaders een actieve rol spelen. Wat bleek? Bij beide apensoorten kwamen de vaders aan tijdens de zwangerschap, tot soms wel 20 procent. Een noodzakelijke voorbereiding, volgens de onderzoekers, omdat vaders hun kinderen in de eerste maand na de geboorte bijna continu rondsjouwen. Door die extra inspanning verliezen ze al gauw 11 procent van hun lichaamsgewicht.

[…]

Ook de hoeveelheid oxytocine lijkt bij mannen, net als bij vrouwen, al tijdens de zwangerschap toe te nemen. Het stimuleert ze om meteen te gaan vaderen en moederen wanneer hun kind ter wereld komt, en een band te vormen met dat paarse, bebloede en verkreukelde ‘monstertje’. Intensief contact met je kind verhoogt weer de productie van oxytocine, wat de band met het kind en de behoefte om te zorgen versterkt.
Alleen het soort contact verschilt onderling, ontdekten Israëlische onderzoekers bij ouders van vier tot zes maanden oude baby’s. Bij vrouwen steeg het oxytocineniveau wanneer ze hun kind veel vasthielden, streelden en knuffelden. Bij mannen gebeurde dat juist wanneer ze veel fysiek met hun kind speelden, ermee stoeiden en ze het actief hielpen om zijn omgeving te verkennen.

Allemaal super fijn natuurlijk! Ook vóór de zwangerschap kan oxytocine al toffe dingen doen: bij mannen met een vaste relatie zorgt méér oxytocine ervoor dat ze méér afstand houden van (voor hen) aantrekkelijke vrouwen. Bevorderend voor de monogamie dus!

Sidenote: als dat is wat je van de vader van je kindje wilt natuurlijk. Als doula (en dus ook als mens!) sta ik open van alle kleuren, vormen en varianten van relaties: of je nu alleenstaand, monogaam getrouwd, polyamoreus verbonden, identificerend als man, vrouw of binair aanklopt; bij mij ben je welkom!

Oxytocine bij de bevalling

Bij de bevalling gebeuren er interessante dingen met allerlei hormonen. Oxytocine zorgt er bij het bevallen voor dat je krampen of weeën krijgt. Die ontsluitingsweeën zorgen voor, je raadt het al, ontsluiting. De  baarmoeder heeft een baarmoedermond en een fundus (de “bovenkant” van de baarmoeder, richting de borsten). De ontsluitingsweeën zorgen ervoor dat de baarmoedermond weker wordt, korter wordt en open gaat. Het weefsel wat bij de baarmoedermond weggaat, komt aan de bovenkant van de baarmoeder uit en vormt daar een stevigere spierlaag die de uitdrijvingsweeën maken en waarop de baby zich kan afzetten bij de geboorte. Super belangrijk dus, die ontsluiting, maar zoals je je kunt voorstellen, is dat een intens proces!

Daar heeft het lichaam best iets fijns op verzonnen: endorfine! Dit pijnstillende hormoon begint zijn werk pas te doen als je een paar centimeter ontsluiting hebt. Klinkt gemeen, maar evolutionair gezien is dat best logisch: als je als grotvrouwtje nog midden in het oerwoud liep en weeën kreeg, was het héél belangrijk dat je de veiligheid van je grot en tribe opzocht. Dat evolutionaire systeem is er nog steeds: de pijn van de weeën maakt je alert en zorgt ervoor dat je een fijne omgeving en houding opzoekt.

De endorfine worden aangemaakt, waardoor je minder pijn ervaart en in een soort van coconnetje terecht komt. Je krijgt minder van je omgeving mee, kunt je helemaal op jezelf richten, ervaart minder schaamte of angst en verzet je niet tegen het proces. Als het goed lukt om in dit coconnetje te zitten, ervaar je rust en vertrouwen, waardoor je weer meer van het liefdes- en knuffelhormoon oxytocine aanmaakt.

Deze prachtige cirkel van vertrouwen, liefde en rust is goed zichtbaar bij barenden. Je ziet wanneer het goed lukt om in de ontspanning te raken en wanneer de endorfine hun werk doen. Barenden kunnen bijvoorbeeld erg giebelig worden, roze wangetjes hebben, moeilijk contact kunnen maken en alleen maar met geluiden reageren op vragen.

Tijdens de bevalling kan een barende geholpen worden om steeds weer terug te komen in die groene cirkel. Door aanraking, massages, lieve woorden, tepelstimulatie, zoenen, vrijen (ja echt!), knuffelen en andere positieve, fysieke aanrakingen, wordt oxytocine aangemaakt. Als de moeder in een omgeving verkeerd waar ze zich veilig en geliefd voelt, kan de oxytocine aanmaak het beste haar werk doen!

Zou je van virtuele knuffels ook oxytocine aanmaken? Wil je sparren over fijne technieken om oxytocine aan te maken tijdens je bevalling? Stuur me een berichtje!

Dat gelukzalige, stralende gevoel dat van kersverse mama’s én papa’s afspat? Ook dat is te danken aan het gelukshormoon oxytocine: daar komt een heleboel van vrij tijdens én na de baring! Heel goed voor de band tussen papa’s, mama’s en hun baby’s als ze in de gouden uren na de geboorte zoveel mogelijk met rust gelaten worden, zodat de oxytocine goed kan blijven stromen.

Na een eerste baring verandert de hormoonhuishouding van de moeder structureel: ze reageert eerder op baby-gehuil en is sneller ongerust dan voorheen. Hartstikke handig natuurlijk, dat versbakken moeders, na het leveren van zo’n topprestatie als bevallen, goed gefinetuned zijn op hun kindjes!

Oxytocine bij de borstvoeding

In films zie je met regelmaat een pasbevallen, paniekerig kijkende moeder, met een halfdoorschijnende blouse aan, die door babygehuil ineens door haar bh heen lekt. Bekend beeld? Ook dát komt door oxytocine. Weinig knuffelends aan zou je denken, maar ik leg het even uit.

Na de geboorte zorgt oxytocine voor het samenspannen van de spiertjes rondom de melk-producerende cellen in de borsten van de moeder. Dit zorgt voor een toeschietreflex. Die toeschietreflex wordt mééstal veroorzaakt door het zien van je baby’tje en deze naar je borst brengen, door het aanhappen en sabbelen van je kindje, door het knuffelen van je heerlijke mini-mensje, door het ruiken aan de kleertjes, óf als je het hoort huilen. De link tussen je oren en je borsten is helaas niet súper specifiek en je kúnt dus ook een toeschietreflex krijgen van een baby van een ander… Of van je Playstation!

Grappige anekdote: een vrouw met een pasgeboren baby zette tijdens het kolven altijd de Playstation aan, om daar een spelletje op te spelen. Kolven is voor veel vrouwen nu eenmaal, helemaal, niet zo hun ding. Toen de baby 5 weken oud was, en haar man in de andere kamer de Playstation aanzette, kreeg ze spontaan een toeschietreflex bij het horen van het opstartdeuntje van de Playstation. Goed getrainde borsten! Maar wellicht niet helemáál de associatie waar deze mama naar zocht…  

Oxytocine voor de baby

Ook voor de baby is oxytocine een super belangrijk hormoon. Het zorgt ervoor dat er een band tussen ouders en kind ontstaat en dat de hersenen van de baby zich optimaal kunnen ontwikkelen. Het hormoon oxytocine helpt specifiek bij het leren associëren van sociale interactie met gevoelens van kalmte en plezier. Bij kinderen die te weinig oxytocine aanmaken, bijvoorbeeld doordat ze opgroeien onder erbarmelijke omstandigheden in arme weeshuizen, worden gedragskenmerken gezien die lijken op die van kinderen met een stoornis in het autistisch spectrum. Niet zo vreemd, als je weet dat bij mensen met zo’n stoornis in het autistisch spectrum, ook een lagere hoeveelheid oxytocine wordt aangetroffen dan bij mensen zonder zo’n stoornis. Oxytocine wordt tevens ingezet als hulpmiddel bij het ondersteunen van mensen met een autistisch spectrum stoornis.

Nooit meer een blogpost missen? Laat je e-mailadres achter en ik stuur je, maximaal 2 keer per maand, een nieuwsbrief met allerlei leuk zwangerschap, baby en opvoedingsnieuws!

[mailpoet_form id=”1″]